Een draaibank voor weeskinderen

Soms vertellen bepaalde symbolen of objecten meer dan je je in eerste instantie zou kunnen voorstellen. Neem als voorbeeld deze gaten in de wand bedekt met een houten blok, in de straat Carrer de les Ramelleres nummer 17, vooraan het plein Vicenç Martorell, in de wijk El Raval. Wat is dit? En nog belangrijker, waarom zit dit hier?

Het antwoord staat bovenop de hoofdingang van het huidige buurthuis, waar bedrukt staat “Casa d’infants orfens“, oftewel ‘weeshuis’. Op dezelfde plek stond in de 16e eeuw het Casa de la Misericòrdia, in het Nederlands ‘Huis van Genade’. In dit weeshuis zorgden de nonnen van Germanes de la Caritat voor de weeskinderen in de stad.

Moeder zijn in het Barcelona van de 16e eeuw

In de tijd van tegenspoed waren weeskinderen aan de orde van de dag om verschillende redenen, zoals de moeilijke economische en sociale omstandigheden van de laagste klassen. Maar ook het ontbreken van een effectieve anticonceptiemiddel en de religieuze invloed dat tegen kinderen buiten het huwelijk was.

El Raval was tegen het einde  van de 16e eeuw een gebied met tal van religieuze centra, ziekenhuizen en liefdadigheidsinstellingen. De wijk was omringd door moerassen en velden,  en lag redelijk afgelegen van de drukte van La Ribera, dat aan de andere kant van Las Ramblas lag. Hier kon men dus redelijk onopgemerkt komen. Op deze plek stond het Huis van Genade, een groep van kloostergebouwen dat onder andere de eerste kraamkliniek in Europa, opgericht in 1370, bevatte. Het weeshuis werd later toegevoegd en diende als asiel voor verlaten kinderen. Het ronde gat in de wand naast de deur had de functie om op anonieme wijze een kind achter te laten in het weeshuis, en werd ‘el torn dels orfes‘ genoemd.

Moeders die niet voor hun kinderen konden zorgen, kwamen naar el torn dels orfes om hun kinderen aan de buitenkant van het wiel te plaatsen en aan het wiel te draaien zodat het kind werd opgenomen in het weeshuis. In het gaatje dat in de linkerbovenhoek van het wiel is geplaatst, werden de donaties gegeven en op deze manier verzamelden de nonnen geld om het weeshuis te financieren. Interessant feitje: het gaatje werd tevens als kijkgat gebruikt.

Het merendeel van de vrouwen die haar kind had opgegeven voor adoptie deed het meestal niet vrijwillig. Omdat ze vaak wensten om hun kinderen in de toekomst te kunnen identificeren, werden sommige kinderen op de dij gemarkeerd met breinaalden of gloeiend ijzer. Een andere optie was om de dag en de tijd dat het kind was achtergelaten bij de draaibank goed te onthouden. Een touwtje werd namelijk rond de hals van het kind geplaatst met zijn volgnummer en datum van aankomst door de nonnen. Op deze manier konden moeders alsnog hun kinderen terugvinden.

Het weeshuis toen en nu

Na verloop van tijd en door de groei van El Raval in de negentiende eeuw kwam de draaibank te vervallen. Moeders lieten hun kinderen namelijk direct aan de deur achter, al was het gebouw toen omringd door gebouwen.

Het nieuwe Barcelona dat buiten de stadsmuren groeide had een betere infrastructuur nodig. Het weeshuis verhuisde in 1883 naar het huis Can Cavallé, onder de naam Casa de la Maternitat. Op deze plek staat nu de school IES Les Corts, naast het stadion van FC Barcelona.

En hoewel de draaibank van de Casa de la Misericòrdia niet meer in gebruik is en de omliggende huizen volledig veranderd zijn, blijven deze resten nog steeds goed zichtbaar om ons aan dit duisterde verleden te blijven herinneren. Wat tegenwoordig over gebleven is van het Casa de la Misericòrdia is naast het buurthuis ook nog steeds voor een groot deel eigendom van de kerk en gewijd aan liefdadigheid doeleinden.

• Praktische informatie:
  Wat: “El torn dels orfes” bij het Casa de la Misericòrdia in El Raval
  Waar: Carrer de les Ramelleres, 17
  Metro: Catalunya (L1 en L3) en Universitat (L1 en L2)