De wasserij van Horta en haar wasvrouwen

“La bugadera! Wie heeft kleding om te wassen?”; zo gingen vroeger de dames van de wasserij van Horta de straat op. Want ja, men had destijds geen wasmachine thuis en kleding wassen was geen prettig werk, dus wat deed je dan als je geld had? Dan liet je je kleding wassen en netjes vouwen door professionele handen. En hoewel dit beroep al lang is verdwenen uit het straatbeeld, is er nog een straat in Barcelona waar het leven en leed van deze dames nog goed voelbaar is. Benieuwd naar dit verborgen juweeltje en het verhaal achter de wasserij van Horta, lees dan verder!

Een water probleem (of geluk)

Terwijl de inwoners van Barcelona kampten met gebrek aan stromend water en ruimte om de was te doen, hadden de huizen in het toenmalige dorp van Horta een overvloed aan water. Het Horta van de 18e eeuw was een klein agrarische dorp waar boerderijen en enige kleine fabrieken voor aardewerk voor de bouw en leer stonden. De vrouwen van deze werkers hielpen in de familie financiën door het wassen van de kleding voor de rijke Barcelonezen.

Horta was wat dat betreft een bevoorrechte plek omdat er diverse beken en water bronnen met schoon water bevonden. De meeste huizen zaten in de nabijheid van de rivieren en beschikten over een eigen waterput en een groot washok in de tuin waar kleding buiten werd gewassen en vervolgens uitgebreid op de grond in de zon gedroogd.

Maar wat deed je als je geen geld had? De was van de arbeidersklasse werd in de stad in openbare en privé wasserijen schoongemaakt. Je kon deze onder andere vinden bij de baden aan het Estació de França en rondom de Santa Caterina markt (bij Plaça Sant Agustí Vell en Carrer Tantarantana, 4). De meeste wasserijen hadden geen ruimte om de was op te hangen dus men moest de natte was naar huis mee nemen om deze vervolgens op zijn eigen dakterras op te hangen.

Het beroep van ‘la bugadera’

Het meest belangrijke beroep in Horta tussen de 18e en begin 20ste eeuw was die van de ‘bugadera‘, de naam van de wasvrouwen. Omdat er geen openbare wasvrouwen in Barcelona waren, ontstond er een grote vraag naar bugaderes, vooral bij mensen met koopkracht, kerken en ziekenhuizen die veel kleding hadden, maar vaak niet in staat waren om het zelf te wassen. De dames van Horta zagen een gat in de markt en door gebruik te maken van hun kennis en waterbronnen, begonnen ze met het opbouwen van deze florerende industrie in een tijd wanneer er verwacht werd dat vrouwen thuis bleven. In begin 18e eeuw waren er al meer dan 80 wasserijen geteld, later in de 19e eeuw 370. Horta werd hierdoor bekend als de vallei van de wasserijen en hun vrouwen, echte pioniers.

Maar hoe zag een werkweek eruit voor deze wasvrouwen? De maandagochtend liepen ze in groep 7 kilometer naar Barcelona om de vuile was van de rijke families op te halen. Ze kwamen met een wagen die zakken kleding met zich mee bracht, hoewel ze ook bundels met kleding met zich mee sjouwden. Het laden gebeurde bij hun verzamelplaats op Carrer Tapinteria. Aan het einde van de dag keerden ze terug naar Horta. Dan scheiden ze de kleren in verschillende kleuren en brachten ze lange uren door met hun handen ondergedompeld in ijswater, bleekwater en kleurstof om de kleding schoon te krijgen. Kortom, een lang en moeizaam werk dat niet altijd een pretje was, vooral als je je bedenkt dat er vroeger geen wc-papier, maandverband of luiers bestonden.

Leuk detail: de zeep werd thuis met behulp van restanten van olie gemaakt, terwijl het overige materiaal gekocht werd bij een drogisterij aan de Carrer d’Horta, waar nu de Pastisseria Mayol zit.

Daarna werd de kleding gespoeld, gedroogd, gevouwen en geteld. Op zaterdag brachten ze de zakken met schone kleding terug naar Barcelona, opnieuw te voet.

De wasserij van Horta nu

Hoewel de meeste wasserijen en waterputten van Horta de tijd niet hebben doorgestaan, is er nog wel één plek in de wijk die je terug neemt naar de tijden van de bugaderes. In het volksmond bekend als de ‘bugaderia d’Horta‘, de Carrer d’Aiguafeda, is met zijn lage en kleurrijke arbeidershuizen, waterputten en tuinen, een verborgen juweeltje dat de geschiedenis van de wijk het beste laat zien.

In het nu rustige Carrer d’Aiguafreda woonden dus vroeger vele van deze wasvrouwen. In hun achtertuinen is er nu een wandelpad waar de oude wasbakken, waterputten met emmers en moestuinen waar men vroeger de was droogde goed te zien zijn. En vooraan de schattige huizen vind je prachtige oude tegels en volop bloempotten, wat het plaatje compleet maakt.

Ik vind het geweldig om hier te verdwalen, en gelukkig voor mij is dit om de hoek bij mijn ouderlijk huis. Wandelend door de rustige Carrer d’Aiguafreda, met in gedachten het verhaal van de bugaderes, is het nu moeilijk te bevatten hoe druk het hier moest zijn geweest. De straat, die overigens ‘koud water’ als naam heeft, wordt nu enkel door zijn buurtbewoners en een paar nieuwsgierige mensen bezocht. Om hier te komen zijn er twee ingangen: een steegje tussen twee huizen van het Carrer de Granollers, en de andere (een stuk makkelijker om te vinden en waar je eventueel je auto kunt parkeren) is bij de Plaça de les Bugaderes d’Horta.

En hoewel de plek nu vervallen en oud kan ogen, is dit wat mij betreft een magische plek. Een ruimte waar de laatste overblijfselen van dit beroep nog goed zichtbaar zijn. Een beroep dat verdween in de jaren ’50 toen woningen al stromend water en wasruimtes kregen en de eerste elektrische wasmachines in de markt kwamen.

Als je in Horta nog nooit bent geweest of de Carrer d’Aiguafreda nog niet kent, dan raad ik je aan om hier langs te komen en getuigenis te zijn van dit unieke spektakel!

• Praktische informatie:
  Wat: de bugaderes d’Horta ontdekken in Carrer d’Aiguafreda
  Waar: Carrer d’Aiguafreda (ingang via Carrer de Granollers of Plaça de les Bugaderes d’Horta)
  Metro: Horta (L5)
  Prijs: gratis
  Let op: dit is een residentiële gebied en je betreed hier de ruimte van de buurtbewoners dus ga er zorgvuldig mee om en maak geen kabaal tijdens je bezoek. Anders komt er voor dat je het weet een hek en mogen we niet meer van deze magische plek genieten.