Volgens de Catalaanse traditie dien je de Tió de Nadal (of gewoon Tió) rond 8 december op te zetten en te eten te geven. Op deze manier zal dit kerstboomstammetje op kerstavond cadeaus ‘poepen’. Maar let op, de Tió kan ook kolen poepen voor de kinderen die stout zijn geweest! Deze kerst traditie stamt eigenlijk uit eeuwenoude rituelen voor de kortste dag van het jaar. Wil je meer weten over dit curieuze figuur, lees dan verder.
Geschiedenis van de Tió de Nadal
De Tió is de oudste traditie verbonden aan de kortste dag van het jaar dat we kennen. Deze traditie bestond al in de Egypte uit de oudheid (5000 v.Chr.) en het oude Soemer. Het ritueel betreft een stuk hout dat als het brandde onbetaalbare cadeaus gaf zoals warmte en licht, en als symbolisch gebaar, snoep en lekkernijen.
Daarna namen de Kelten deze traditie over: een stuk hout werd mooi versierd met takken, hulst, klimop en andere groenblijvende planten, iets wat weg heeft van het versieren van de kerstboom. Het versierde stuk hout werd in de woonkamer geplaatst zodat iedereen het kon zien, het kon aaien of cadeaus en snoep geven. In de nacht van de kortste dag van het jaar werd het stuk hout verbrandt. De as werd daarna met toewijding bewaard want men geloofde dat deze helende krachten had. Andere gecarboniseerde resten werden ook vaak bewaard om het vuur voor het hout van volgende jaar aan te steken.
De traditie van de open haard aanzetten voor kerstavond bestaat nu nog steeds in sommige landen zoals in Noord-Amerika. Maar ook in Europa wordt het stuk hout voor kerst nog steeds geplaatst zoals in Groot-Brittannië, Duitsland, België, Frankrijk, Zwitserland en Italië. In Spanje vind je deze traditie terug bij sommige regio’s, vooral in het noorden, zoals Galicië, Baskenland, Navarra en uiteraard Catalonië.
Hoe viert men de Tió de Nadal
Volgens de Catalaanse traditie dient de Tió de Nadal gekozen te worden door de kinderen van het huis op de dag van Inmaculada Concepció, op 8 december. Dat kan een boomstam meegenomen uit het bos zijn, of een mooi stuk hout met een gezichtje erop van de kerstmarkt.
De Tiós van nu hebben een gezicht en een Catalaanse rode barretina (baret) op, hoewel je ze ook vaak met een kersthoed ziet, en ze staan op twee of vier kleine houten poten rechtop.
Je plaatst het in je woonkamer of keuken onder een dekentje en je geeft hem te eten tot kerstavond.
Kinderen kijken naar de Tió de Nadal en worden zenuwachtig want ze weten wat eraan zit te komen. Op kerstavond is het zo ver: kinderen mogen met een houten stok tikken op de Tió en het liedje van de Caga Tió zingen:
“Caga tió, tió de Nadal
No caguis arengades, que són salades
Caga torrons, que són més bons!”
Daarna als het dekentje opgetild wordt zien ze de cadeaus die de Tió heeft uitgepoept (‘caga’ is niet voor niets afkomstig van het werkwoord ‘poepen’!).
Meestal zijn het kleine cadeaus in de vorm van snoep, chocola of speelgoed. Maar zijn de kinderen niet lief geweest, dan krijgen ze houtskool! Je kunt je wel voorstellen hoe verbaasd en gelukkig kinderen worden van de Caga Tió en waarom het een zo geliefde traditie is in Catalonië.
Dus mocht je voor kerst in Barcelona zijn, vergeet niet om langs de kerstmarkt te gaan om je eigen Tió te halen. Ze zijn er in allerlei maten en vormen te vinden, dus ook voor in je koffer! De allergrootste Tió de Nadal is altijd voor enkele dagen te vinden bij de Fira de Santa Llúcia.
